Haarscherp herinnert Greet Visser (1932) zich hoe na de capitulatie in mei 1940 een kapitein van de Wehrmacht bij haar thuis in Rotterdam werd ingekwartierd. Op een dag liet hij zich tegenover haar ouders uit over de nabije toekomst en zei dat die ‘heel, heel erg’ zou worden. Een paar weken later vertrok hij op een ochtend naar de kazerne. Hij deed er zijn uniform uit, trok een badpak aan en schoot zich een kogel door het hoofd.

Het verhaal over deze Duitse officier, die het vertikte om in blinde gehoorzaamheid misdadige bevelen op te volgen, is een van de vele opzienbarende getuigenissen uit Wij overleefden. De laatste ooggetuigen van de Duitse bezetting van Sytze van der Zee (1939). Aan de hand van interviews met zo’n tachtig bejaarde Nederlanders, die vaak voor het eerst hun verhaal (durven) doen, schetst hij een caleidoscopisch beeld van het dagelijks leven tijdens de oorlog.

Op iemand die het niet heeft meegemaakt komt dat leven soms beangstigend gewoon over. Toch is van nivellering van het kwaad nergens sprake. De nazi-misdaden komen bij Van der Zee ruimschoots aan bod, ook al klinken de geïnterviewde NSB-kinderen en SS’ers soms naïef, alsof ze per ongeluk in het kamp van de vijand zijn beland. Voor veel Nederlanders, goed of fout, ging het leven in de eerste oorlogsjaren tenslotte door alsof er niets aan de hand was, terwijl drie straten verderop een Joods gezin werd weggehaald of een NSB’er door het verzet werd geëxecuteerd. Link

‘Voor mij is een boek een ontmoeting met iemand: met sommigen wil ik alleen koffie drinken, met anderen wil ik een heel leven door.’ Irma Maria Achten over de beste sterfscène en de aantrekkingskracht van Langs de lijn. Haar nieuwe roman Augustusverscheen afgelopen september. Link

In 2013 trachtte de Koerdische dichter en journalist Behrouz Boochani te vluchten naar Australië. In plaats van daar onderdak te vinden, werd hij op zee opgepakt en naar het eiland Manus gevlogen, waar hij illegaal gevangen werd gezet in wat wel de ‘Australische goelag’ en het ‘Australische Guantanamo’ is genoemd. Daar verbleef hij tot september 2019.

Boochani schreef ‘Alleen de bergen zijn mijn vrienden’ tijdens zijn gevangenschap in het geheim op een telefoon die hij voor de bewakers verborgen moest houden. Hij smokkelde zijn verhaal via tekstberichten van het eiland.

Dit boek is een getuigenis. Een even snoeihard als poëtisch ooggetuigenverslag. Een aanklacht. Een aangrijpend relaas van jarenlange opsluiting en ballingschap. Link

Was het euthanasieprogramma tot voor kort vooral onderwerp van historici, recent is het ook doorgedrongen tot de literatuur. Zo kwam in 2018 Uwe Timm met zijn roman Icarië, gebaseerd op het leven van een van de theoretici van die leer, en is er nu Het uur van de specialisten (Die Stunde der Spezialisten) van Barbara Zoeke, die voor haar roman gebruik maakt van zowel historisch onderzoek als medische dossiers van de slachtoffers. Het raadsel waarom al die euthanasie-artsen in SS-uniform zich zo fanatiek hebben ingezet voor Aktion E wordt er alleen maar nog groter door, zo krankzinnig en onmenselijk is het.

Een van de twee hoofdpersonen in Het uur van de specialisten is de hoogleraar klassieke archeologie Max Koenig, die aan een erfelijke neurologische aandoening lijdt. Na een val kan hij niet meer lopen en belandt hij in een ziekenhuis waar hij op zijn vermogen om arbeid te verrichten wordt getest. Door het vragenformulier van de artsen naar waarheid in te vullen, tekent hij zijn doodvonnis.

Op zijn ziekbed houdt Koenig een dagboek bij. Ook dicteert hij brieven bestemd voor zijn Italiaanse vrouw aan een mede-patiënt, Carl Hohein. Daarin smeekt hij haar hun dochtertje Angelica het land uit te brengen, omdat zij zijn ziekte mogelijk heeft geërfd en gevaar loopt. Link

Wat voor ons vanzelfsprekend is, is voor talloze mensen op onze planeet ondenkbaar. Waarom kan men zich in sommige landen boeken, schoolgebouwen en salarissen voor leraren veroorloven terwijl dat in andere landen niet kan? Economie is de wetenschap die precies dit soort vragen wil beantwoorden. Niall Kishtainy neemt ons mee op een reis door de tijd en laat zien hoe de mens door de eeuwen heen de economie heeft bestudeerd. Zo maken we kennis met denkers als Adam Smith, Karl Marx en John Maynard Keynes. Kishtainy legt belangrijke begrippen als ‘kosten’, ‘concurrentie’, ‘arbeid’ en ‘kapitaal’ uit en hij laat zien hoe belangrijke ontwikkelingen zoals de introductie van geld, het ontstaan van het kapitalisme en de grote recessie de loop van onze geschiedenis hebben bepaald. Aan de hand van verrukkelijke verhalen en verrassende feiten maakt hij inzichtelijk hoe wij met behulp van economie de wereld waarin we leven beter kunnen begrijpen. Link