Een kleine geschiedenis van de economie

Wat voor ons vanzelfsprekend is, is voor talloze mensen op onze planeet ondenkbaar. Waarom kan men zich in sommige landen boeken, schoolgebouwen en salarissen voor leraren veroorloven terwijl dat in andere landen niet kan? Economie is de wetenschap die precies dit soort vragen wil beantwoorden. Niall Kishtainy neemt ons mee op een reis door de tijd en laat zien hoe de mens door de eeuwen heen de economie heeft bestudeerd. Zo maken we kennis met denkers als Adam Smith, Karl Marx en John Maynard Keynes. Kishtainy legt belangrijke begrippen als ‘kosten’, ‘concurrentie’, ‘arbeid’ en ‘kapitaal’ uit en hij laat zien hoe belangrijke ontwikkelingen zoals de introductie van geld, het ontstaan van het kapitalisme en de grote recessie de loop van onze geschiedenis hebben bepaald. Aan de hand van verrukkelijke verhalen en verrassende feiten maakt hij inzichtelijk hoe wij met behulp van economie de wereld waarin we leven beter kunnen begrijpen. Link

Brekend nieuws: politiek probeert probleem op te lossen

Hoe populisme werkt: Veni, vidi, what the fuck.

Aan duidelijkheid lieten de voorpagina’s van de krant van wakker Nederland afgelopen week in ieder geval niets te wensen over. ‘VVD SLAAT LINKSAF’, klonk de capslock-veroordeling op dinsdag, met daaronder: ‘Imago “vroempartij” aan diggelen met verlaging maximumsnelheid.’ ‘Duitse hoon om 100’, luidde het schepje erbovenop de dag erna, afkomstig uit het enige land ter wereld zonder maximumsnelheid op de snelweg. 

Om in het weekend te besluiten met: ‘VVD met de rug naar samenleving’, afgemaakt met de onvermijdelijke peiling: minus twee zetels – oftewel de foutmarge. De Telegraaf: Weggefrommeld onderaan het bericht: 39 procent was negatief over het besluit, 40 procent positief. Onhoudbaar, die man.

Ondertussen zag ik een heel andere werkelijkheid. In een notendop: de regering wordt door de rechter met de neus op de ongemakkelijke wetenschappelijke feiten gedrukt (het stikstofprobleem), ziet zich gedwongen tot onmiddellijk handelen door een nijpend gevolg (de bouw ligt stil) en, warempel, de grootste coalitiepartner overstijgt uit landsbelang haar partijbelang en komt met een stap richting een oplossing. Link

The task of politics today is to scare the capitalists as much as communism did

,

Let us try to change that today, for I come not to bury communism but to praise it – or rather, one aspect of it that gets next to no recognition. On its own terms, “really existing socialism” was a miserable failure: brutally repressive to its own peoples and ultimately unable to compete with capitalist economies. Yet it achieved something else that its own politburos and planners never intended – an achievement that represents one of our era’s greatest paradoxes. Communism didn’t topple capitalism, but kept it honest – and so saved it from itself.

The very presence of a powerful rival ideology frightened capitalists into sharing their returns with workers and the rest of the society, in higher wages, more welfare spending and greater public investment. By sending tanks into Prague in 1968, Leonid Brezhnev may have crushed the dream of “socialism with a human face”; but he and other Soviet general secretaries forced capitalism to become less inhumane. Conversely, the collapse of communism between 1989 and 1991 has left capitalism unchallenged and untempered – and increasingly unviable. The challenge of our time, whether in the UK’s general election or next year’s US presidential contest, is to build a political movement that can restrain a system spinning madly out of control. Link

In 1989, capitalism won. Today its greatest ideological challenge is the planet

George Smiley finally gets his man at the end of John le Carré’s Karla trilogy, but is far from jubilant as the Soviet spymaster defects from East to West Berlin. Reminded by a colleague that he has won his cold war battle, Smiley replies: “Did I? Yes. Yes, well, I suppose I did.”

Smiley’s world-weariness was notable by its absence when the west finally claimed victory in the cold war 30 years ago this week. The Berlin Wall was a symbol of oppression. Its demolition was a euphoric moment.

But everything was black and white back then. Freedom had triumphed over tyranny. Washington had defeated Moscow. The market would extend into parts of the world where it had been off limits. The power of a united Germany would be diluted by a new pan-European currency. Victory for a certain set of American-inspired principles meant ideological conflict was at an end. The demolition of the Berlin Wall marked not just the end of history, but the end of geography and the end of politics as well.

That was the theory. But three decades on, Le Carré’s caution appears to be warranted. Link

Fascistische knokploegen trokken moordend en brandstichtend door Italië

De krant kan zich soms aardig verkijken op de actualiteit – en dan biedt de literatuur uitkomst. Toen Benito Mussolini in 1919 in Milaan zijn fascistische beweging oprichtte, vond de lokale Corriere della Sera dat nauwelijks het vermelden waard. De liberale krant wijdde er een bericht aan van enkele regels, evenveel als aan een diefstal van vierenzestig kisten zeep.

Ruim drie jaar later was Mussolini premier van Italië, en nog eens drie jaar later had hij zich opgewerkt tot dictator van het eerste totalitaire regime in West-Europa. Journalisten stonden nu voor hem in de rij, hopend op een kort interview met de Duce die binnen en buiten Italië werd aanbeden en gevreesd als de man van de toekomst. Charismatisch en onberekenbaar, tactvol en doortrapt: Mussolini had een geheel eigen stijl die tot verbazing van tijdgenoten en latere historici de massa’s op ongekende wijze in vervoering bracht. Wat was zijn geheim?

De Italiaanse schrijver Antonio Scurati grijpt het korte krantenbericht uit 1919 dankbaar aan om het mysterie van Mussolini’s opmars van binnenuit te analyseren. M. De zoon van de eeuw is een monumentale roman annex historisch verslag van de manier waarop Mussolini vriend en vijand verblufte met zijn succesvolle greep naar de macht, als profeet en profiteur van de massapolitiek van de twintigste eeuw. Scurati duikt in de kop van zijn hoofdrolspeler, volgt hem bij zijn kroegbezoek en seksuele escapades, rijdt met hem mee in snelle auto’s door de straten van Milaan, en kijkt mee over zijn schouder als hij zijn volgelingen opzweept op partijbijeenkomsten en in het Italiaanse parlement. Daarnaast voert Scurati een bonte stoet van tijdgenoten op, van fascistische rouwdouwers en belegen beroepspolitici tot Mussolini’s socialistische tegenstrevers, om met een breed palet te beschrijven hoe het fascisme in Italië tot wasdom kwam en één markant individu de bestaande orde wist te ontmantelen. Link

Economen worden opgeleid met oogkleppen op

Gespannen liep ik het Utrechtse universiteitsgebouw binnen. Het was de ochtend nadat zakenbank Lehman Brothers failliet was gegaan, het grootste bankroet aller tijden in de VS. Bij de opening van de beurs waren prompt alle communicatielijnen overbelast geraakt, beleggers raakten alles kwijt. Wereldwijd kwamen regeringen en centrale bankiers bijeen voor spoedberaad. Die besloten onvoorstelbare sommen belastinggeld in de bankensector te pompen.

Ergens verwachtte ik ook bij mijn studie economie rokende puinhopen aan te treffen, verwilderde hoogleraren die met kranten zwaaiend door de gangen renden. Niet alleen de financiële sector had gefaald, maar ook de economische wetenschap. Enkele jaren daarvoor hadden Nobelprijswinnende economen als Robert Lucas en Eugene Fama nog verkondigd dat crises verleden tijd waren. Zorgen over bubbels en wankele banken waren weggewuifd door beleidsmakers. En nu sloeg de crisis ons keihard in het gezicht. Hoe zou de sfeer op de universiteit zijn na deze ramp? Link

White noise

,

Late last year Spotify presented me with my Top 100 most listened to tracks of 2018 and, as ever when I’m presented with some unknown version of myself, I couldn’t wait to analyse it. Like a dog returning to its vomit, nothing fascinates me more than my own alien excretions. I could spend the rest of my life contorting my brain to view tagged pictures of myself, attempting to understand how others see me. But there it was, above the other great heroes of my year, Leonard Cohen and Ariana Grande. In the number one spot was White Noise. Not just White Noise – “White Noise For Babies”. I had listened to nothing all year as much as I had listened to flat soundscapes designed to soothe infants.

I first came to white noise shortly after I moved to London from Dublin. I left Ireland in a hurry, with no good plans in place, no real reason to have come, and so lived for two years in a constant stressful flux. I worked temp jobs, I sub-let my bedroom, I relied on the generosity of my best friend to top up my Oyster card when I had nothing left. I felt flayed. London left nothing to the imagination. Link

Nanoparticles

After years of headlines about air pollution, we’ve been misled on a few things about the world’s biggest environmental health problem. For example, we’re told that “PM2.5” – solid pollution particles measuring 2.5 micrometres or less – can pass through our lungs and into our blood stream.

But, in fact, the vast majority of them can’t.

We’ve also been told NOx gases – including nitrogen dioxide – are the biggest threat to health within cities. However, NOx is responsible for just 14% of deaths attributed to air pollution in Europe.

The biggest killer of all never makes the headlines, isn’t regulated, and is barely talked about beyond niche scientific circles (despite their best efforts to change that narrative): it’s nanoparticles.

PM2.5 may be too small to see, being roughly 30 times smaller than the width of a human hair. But, compared to a nanoparticle it’s a relative heavyweight. PM2.5 stomps in at 2,500 nanometres (nm), while the real killers are 100nm or below. This issue is that local authorities consider PM2.5 and any particle smaller than it to be the same – which means that often their reports underrepresent the true risks. Link

‘Insect apocalypse’ poses risk to all life on Earth

The “unnoticed insect apocalypse” should set alarm bells ringing, according to conservationists, who said that without a halt there will be profound consequences for humans and all life on Earth.

A new report suggested half of all insects may have been lost since 1970 as a result of the destruction of nature and heavy use of pesticides. The report said 40% of the 1million known species of insect are facing extinction.

The analysis, written by one of the UK’s leading ecologists, has a particular focus on the UK, whose insects are the most studied in the world. It said 23 bee and wasp species have become extinct in the last century, while the number of pesticide applications has approximately doubled in the last 25 years.

UK butterflies that specialise in particular habitats have fallen 77% since the mid-1970s and generalists have declined 46%, the report said. There are also knock-on effects on other animals, such as the spotted flycatcher which only eats flying insects. Its populations have dropped by 93% since 1967. Link

Dutch influence still echoes across contemporary American life

,

When his children were at preschool in Hackensack, New Jersey, building restorer and historian Tim Adriance taught them a simple nursery rhyme. Although it has a Dutch name – Trip a Trop a Tronjes (“The Father’s Knee is a Throne”) – the song can be sung in English too, making it easy for them to learn. Soon, Adriance remembers, their whole class, mostly Filipino and African American boys and girls, were enthusiastically chanting along.

None of this seems unusual unless you know the song’s history. Remarkably, Trip a Trop a Tronjes was first sung on American shores in the 1600s, before the United States even existed, when Dutch settlers established New Amsterdam – now New York – and built farms in the surrounding countryside. Centuries later, the song has survived through Tim Adriance and Dutch-Americans like him, passed on to immigrant children who reached New Jersey in a different age.

This is part of a far larger, mostly unexplored story. New Amsterdam was renamed centuries ago, and the hills and copses once known as New Netherland – the short-lived, 17th-Century Dutch colony in North America – now lope gently through a stretch of the US states of New York, New Jersey, Delaware and Connecticut. But like Trip a Trop a Tronjesin Hackensack, the old Dutch influence still echoes across contemporary American life. This is doubly true in the region the Dutch once called home: the architecture, language and culture of New Netherland influences New York today, even if most modern-day inhabitants have little idea of the history beneath their feet. Link

An ordinary bicycle’s epic journey

,

Bicycle-making has become one of the most complex and integrated international industries there is.

Made On Earth – a new series by BBC Future and BBC World News – looks into the everyday items that have shaped global trade routes and left a lasting imprint in cultures around the world. Link

Niets doen is ook een besluit met gevolgen

De ernst van de situatie wordt nog altijd niet beseft. We staan werkelijk voor een existentiële crisis. Een ramp die alleen af te wenden is door een radicale transformatie van onze samenleving, onze economie en onze waarden, wat we belangrijk vinden in het leven. En niet alleen in Europa, maar ook in Amerika, in China en India. Maar er is moed voor nodig om onder ogen te zien hoe moeilijk dat is.

„Bij mij daagde dat besef, toen ik ‘Deep Adaptation (Diepe aanpassing); een wegwijzer om ons door de klimaatcatastrofe te leiden’ las, een artikel van Jem Bendell, hoogleraar aan de Universiteit van Cumbria in Engeland. Hij laat zien dat het onwaarschijnlijk is dat we de CO2-uitstoot voldoende kunnen verminderen. Daarom moeten we ons erop voorbereiden dat het niet lukt.

„We moeten de mogelijkheid onder ogen zien, zegt hij, dat de temperatuur meer dan 2 graden zal stijgen. En dat er daardoor niet voor iedereen voldoende water en voedsel meer zal zijn. Wat tot grote sociale conflicten zal leiden, oorlogen en uiteindelijk tot een totale ineenstorting van onze samenleving.

„Dat kan allemaal relatief snel gebeuren. In vakkringen spreekt men bijvoorbeeld van een ‘multiple breadbasket failure’, een situatie waarbij er in veel regio’s grote droogte heerst en de oogsten mislukken. Binnen het leven van één mens kan de samenleving daardoor totaal ontwricht raken. We gaan dan een heel duistere toekomst tegemoet. Link

Het is niet meer 5 voor 12, de klok heeft al 12 uur geslagen

‘Ik ga de wereld proberen te redden.” Dat zei Peter Bakker op een avond, najaar 2011, tegen een van zijn beste vrienden. De oud-bestuursvoorzitter van post- en koeriersbedrijf TNT was net gevraagd als baas van de World Business Council for Sustainable Development in Genève. Na een paar gin-tonics vroeg die vriend: „En denk je ook dat het je gaat lukken?”

Op zijn positieve dagen schat Bakker de kans „10 tot 20 procent” dat we erin slagen binnen de grenzen van de planeet te gaan leven, ook als de wereldbevolking doorgroeit tot de voorspelde 9 miljard mensen. Op zijn negatieve dagen houdt hij de kans op „1 tot 5 procent”. Een kleine greep uit de lange lijst ontzaglijke problemen: armoede, ontbossing, overbevissing, klimaatverandering. Link

The smart move

,

We all know people who have suffered by trusting too much: scammed customers, jilted lovers, shunned friends. Indeed, most of us have been burned by misplaced trust. These personal and vicarious experiences lead us to believe that people are too trusting, often verging on gullibility.

In fact, we don’t trust enough.

Take data about trust in the United States (the same would be true in most wealthy democratic countries at least). Interpersonal trust, a measure of whether people think others are in general trustworthy, is at its lowest in nearly 50 years. Yet it is unlikely that people are any less trustworthy than before: the massive drop in crime over the past decades suggests the opposite. Trust in the media is also at bottom levels, even though mainstream media outlets have an impressive (if not unblemished) record of accuracy. Link

De meeste mensen deugen – in de praktijk

,

Voor alles een eerste keer. Ik ben inmiddels 31 jaar en – hoewel licht kalend – nog steeds zo fris als een hoentje. Of althans, zo voel ik me. Toch moet ik bekennen dat, als het over zaken als YouTube, Instagram en Snapchat gaat, ik me regelmatig oud voel. Stokoud.

Zelfs als heuse millennial ervaar ik een grote, gapende kloof ten opzichte van de generatie onder mij. Dat is de generatie die met de smartphone is opgegroeid, die de NPO als geriatrisch instituut beschouwt en die alle nieuws, entertainment en levenswijsheden door influencers en ander volk op YouTube en Instagram krijgt toegediend.

Ik vond het dan ook ontzettend leuk toen Marije van der Made, professioneel YouTuber, mij vroeg of ik mee wilde doen aan een van haar video’s. Ze had mijn boek De meeste mensen deugen gelezen, was geïnspireerd geraakt, en wilde nu m’n theorie in de praktijk brengen. Wat zou er gebeuren als je een maand lang aardige dingen doet voor vreemden?

Zie het resultaat … Link

Scroll to Top