Select Page

Bèta

Big tech ondoorgrondelijk?

De wereld ondergaat een ingrijpende transformatie: digitalisering zet veel, zo niet alles, op losse schroeven. De geopolitieke verhoudingen worden er zo door opgeschud dat het op zijn minst onduidelijk is wie de macht in handen heeft: het volk, politici of big tech?…

Einstein kon niet rekenen

Omdat ze als vrouw geen vast werk kreeg in de sterrenkunde, studeerde ze ook psychologie en richtte het „psychotechnisch’ laboratorium op van de PTT, de voorganger van KPN. Daar stond ze aan de wieg van psychologische tests voor aanleg voor morsecode en…

Eise Eisinga

De voormalige woonkamer van ondernemer, astronoom en patriot Eise Eisinga (1744 -1828) gaat letterlijk met de tijd mee door het bewegende planetarium aan het plafond. In de kleine bedstede met blauwwit geblokte gordijntjes lag hij daarover ’s nachts te piekeren, of de…

The new science of death

There’s something happening in the brain that makes no sense. “As she died, Patient One’s brain was functioning in a kind of hyperdrive,” Borjigin told me. For about two minutes after her oxygen was cut off, there was an intense synchronisation of her brain waves, a…

Een genetisch dodenboek

Verstopt achter een QR-code weliswaar, want die afbeelding illustreert het centrale thema van het boek: de aanwezigheid van verborgen informatie die ontcijferd kan worden. „Zo’n code is met het blote oog niet te begrijpen, maar je smartphone heeft er geen enkele…

Eise Eisinga

Biografen Arjen Dijkstra en Sandra Langereis beschrijven mooi hoe diens planetarium óók een reactie was op een geruchtmakende voorspelling van een wetenschappelijk onderlegde dominee: dat een samenstand van vier planeten de aarde in 1774 uit haar baan zou slingeren….

Kerncentrales …

… gewoonweg een hele domme keus. Schneider en Froggatt trekken voor de kernenergiebranche een sombere conclusie: ‘Anders dan vaak gedacht, blijft kernenergie irrelevant op de internationale markt voor energietechnologie. Zonne-energie met opslagsystemen lijkt de…

Healthy Food

Research suggests that those who consume more protein tend to live longer and stay stronger and healthier later in life than those who consume less. But where you get your protein matters. Plant-based sources like legumes, nuts and whole grains seem to be especially…

‘Accu’ onder water

Met de uitvinding van Blieks bedrijf kan dat dus wel. In een van die oude zandafgravingen hoopt hij dat te bewijzen. Als de vergunningen rond zijn, kan zijn bedrijf Ocean Grazer met de aanleg van een proefbatterij beginnen. Die bestaat uit drie onderdelen: een…

De rode lijst

Met heel veel vogels gaat het níét goed. De Rode Lijst is sinds zijn ontstaan alleen maar langer geworden en telt nu 87 soorten. Nederland heeft van oudsher een grote aantrekkingskracht op broedvogels, dankzij de diversiteit aan landschappen. Dat de Rode Lijst nog…

Hydrogen in Germany

In the city of Duisburg in Germany’s industrial heartland is a vast steel complex that is one of Europe’s largest polluters. But alongside the mill’s furnaces and smelters, technicians have developed a machine that could soon play a vital role in reducing greenhouse…

Van weiland naar natuur

Ruurd Jelle van der Leij toverde een stuk weiland in een half jaar tijd om tot een natuurparadijs. Binnen de kortste keren zaten er de meest bijzondere soorten ”Het is wel wonderlijk hoe planten en dieren zo’n klein gebiedje weten te vinden. >>>

Boerenmaffia

Toen het Europese landbouwbeleid werd opgezet, in 1962, werden boeren betaald om te produceren. Mensen moesten eten, zo simpel was het. Na een poosje was er zoveel gesubsidieerd voedsel dat boeren werden betaald om niet te produceren, of overschotten in Afrika te…

NVIDIA

Jack Dahlgren is ‘producer’ bij het Amerikaanse chipbedrijf: hij is een ervaren techneut die de bezoekers uitleg geeft bij de demonstraties in het Nvidia-hoofdkantoor in Santa Clara, Californië. Hij weet alles van het bedrijf dat in één jaar tijd verdrievoudigde in…

Biologisch is volwassen geworden

Zei toenmalig CDA-staatssecretaris van Landbouw en dorpsgek Henk Bleker in 2011. Zo beëindigde hij tien jaar overheidsbeleid waarmee biologische landbouw moest groeien, op dat moment werd nog geen drie procent van de landbouwgrond gebruikt voor biologisch. In de…

Nee, ‘de boer’ houdt van de natuur

Ja, de industriële veeteelt behandelt dieren niet als wezens met gevoel, maar als product; hompen vlees. Ja, ze krijgen veel, veel te veel te eten, als we ze niet slachten voor hun puberteit gaan ze aan tumoren ten onder. Maar al hun andere natuurlijke behoeftes – aan…

Vluchten is geen vakantie

Ze willen niet weg, ze worden gedwongen en we moeten nu plannen maken. Laten we het hebben over de realiteit, waarin er een groot aantal klimaatvluchtelingen zal zijn, in plaats van de waanzinnige onwerkelijkheid van het verdedigen van de grenzen. >>>

Wat de kiekendief vertelt

‘Vogels zijn slimmer dan mensen. Als we een beetje beter naar ze zouden luisteren, zouden we iets kunnen doen aan de negatieve spiraal waar we nu wereldwijd mee worstelen.’  >>>

AI om nergens te komen

Wat we op de troon zetten, gaan we aanbidden, en wat we aanbidden – zo schreef de bijbelse psalmist drie millennia geleden al – daar gaan we op lijken. Het grootste gevaar is niet dat robots op ons gaan lijken, maar dat wij op robots gaan lijken. >>>

James Webb 

Zo’n 13,7 miljard jaar geleden ontstond het heelal met de oerknal. Het universum was gevuld met ondoorzichtig, gloeiend heet plasma. Later ontstonden uit gas de eerste sterren en sterrenstelsels. JWST is onder meer gebouwd om naar het ontstaan van die eerste…

Dieren vechten terug

De mens is weliswaar een veertje op de weegschaal van de natuur, tegelijk is de menselijke hand overal zichtbaar en voelbaar. Alles is in kaart gebracht, gewogen, gemeten, beprijsd, ingekaderd, omheind, in bezit genomen, doorsneden, afgeschermd en met geweld…

12 Simple Things

Every week brings news of yet another data breach. Schools, factories, websites, and even government agencies get caught with their protection down, and we all suffer. There’s nothing you can do to prevent these faraway breaches, but rather than bemoan that fact,…

Een nieuwe geschiedenis

Mensen verschenen pas laat in de geschiedenis van de aarde, ‘als onbeschaafde gasten die pas op het allerlaatste moment arriveren, zich misdragen en vernielingen beginnen aan te richten in het huis waar ze te gast zijn. >>>

‘Boeren’

De moderne veeteelt is een doodlopende technologie. Eigenlijk is het gewoon een hele rare en omslachtige manier om zonne-energie om te zetten in eiwitten en calorieën. Alles maar plantaardig dan? Dat zou inderdaad een flinke stap voorwaarts zijn voor dier en planeet….

Maaien?

Wie een gazon met rust laat in de voorjaarsmaanden april en mei geeft soorten als paardenbloemen en madeliefjes de kans tot bloei te komen. Voor bijen vormen die een rijke bron van nectar. Bloemen als deze behoren tot de eerste bloeiers in tuinen, bermen en weilanden….

OpenAI

De idealen van OpenAI zijn volgens Marleen Stikker van meet af aan een rookgordijn geweest voor de commerciële belangen van de investeerders. De techfilosoof legt het lot van de mensheid niet graag in handen van Silicon Valley-miljardairs. Pas op als ze het hebben…

ChatGPT

Chat Generative Pre-trained Transformer Aan haar twee vorige boeken werkte techondernemer Angelique Schouten (44) acht maanden. Eindeloos veel arbeid ging er zitten in onderzoek, overleg met co-auteurs, schrijven, interviewen, feiten checken en schrappen.  Haar…

First images

Nasa has released an image of far-flung galaxies as they were 13bn years ago, the first glimpse from the most powerful telescope ever launched into space, which promises to reshape our understanding of the dawn of the universe. >>>

De worm moet terug

Onder onze voeten huist een wereld waar we geen weet van hebben. Wormen, insecten, spinachtigen, springstaartjes, schimmels, bacteriën en andere organismen vormen samen met planten een ingewikkeld voedselweb. Decennia van schaalvergroting, monocultuur, steeds…

Gordon Moore

Gordon had leraar of manager willen worden, maar vond geen werk. Hij belandde als natuur- en scheikundige in het lab van Shockley, waar hij een van de acht dissidenten werd. Samen met collega Robert Noyce richtte hij het bedrijf Fairchild Semiconductor op, dat de…

Nederlandse water meest vervuilde van Europa

Verschillende problemen grijpen in elkaar tot een perfecte storm. De Nederlandse waterkwaliteit bungelt onderaan in Europa, maar industrie en landbouw blijven afvalstoffen lozen zonder dat overheden optreden.  >>>

Boeren, Burgers, Buitenlui

Tot de jaren zeventig was het duidelijk waar het in de landbouw naartoe moest, zegt hij. Nooit meer honger, klonk het na de Tweede Wereldoorlog. Er werd een systeem opgetuigd dat zich puur richtte op verhoging van de productie. Met ruilverkaveling, mechanisatie,…

Oorsprong

Hoe bouw je kosmologie op van binnenuit? Stephen en ik vonden onze inspiratie in de quantumtheorie, die het gedrag van de kleinste deeltjes beschrijft. In de quantummechanica is het bekend dat je een systeem beïnvloedt als je het observeert. De waarnemer zit dus…

Energy efficienty

The global energy crisis is a wakeup call to stop wasting energy,” said Toby Morgan, senior manager for the built environment at Climate Group, an environmental not-for-profit. “Now, more than ever, we need to make better use of the energy we already produce, we…

E-auto’s en het afval

Ruim een kwart van alle lithium in de wereld ligt in de Atacama-woestijn. Om deze voorraad van naar schatting ruim acht miljoen ton lithium wordt al gestreden door mijnbouwbedrijven uit de hele wereld. Ook de EU is een gretige afnemer van het Chileense lithium: 80…

6-Pack of sauvignon

Cans are fine if you were solely interested in wine for reasons of sustainability, but presumably you’re drinking wine because you like how wine tastes”, says Lettie Teague, the Wall Street Journal’s wine columnist. When sampling widely for a column, she found some…

ChatGPT

Ik heb weleens momenten dat ik denk: zijn we nog nodig?”, zegt Martijn Vet, wiens beroepsvereniging Tekstnet zo’n vierhonderd tekstschrijvers in Nederland en Vlaanderen vertegenwoordigt. ChatGPT heeft hem verrast, zegt hij. „Het kan heel makkelijk een verhaal…

Breng de heg terug

Knipheggen, struwelen, meidoornhagen, houtwallen, wilgenpaadjes, rietkragen, kruidenranden, plas-drasoevers, slootjes, bloemenakkers, knotessen: er zijn wel honderd elementen die het agrarische landschap weer interessant kunnen maken voor de natuur. Stuk voor stuk…

Important green technology

If livestock production is replaced precision fermentation, it creates what could be the last major opportunity to prevent Earth systems collapse, namely ecological restoration on a massive scale. The most interesting developments use no agricultural feedstocks. The…

‘Iets’ doen

Vorige week schreef de Wereld Meteorologische Organisatie -WMO- met nauwelijks ingehouden woede over „de zoveelste onheilspellende waarschuwing voor klimaatverandering”: de concentratie van de drie belangrijkste broeikasgassen – kooldioxide, methaan en lachgas – in de…

Minder boeren?

Geen probleem. De Nederlandse akkerbouw levert per jaar vijfentwintig miljard kilo voedsel, maar dat is vooral beestenvoer. Mais bijvoorbeeld, en suikerbietenpulp. Ook Nederlandse tarwe gaat grotendeels naar varkens en kippen. Je kunt er best brood van bakken,…

Lobbying against Biodiversity

Researchers found that 89% of engagement by leading industry associations in Europe and the US is designed to delay, dilute and block progress on tackling the biodiversity crisis, which scientists say is as serious as the climate emergency. Just 5% of support was…

Bouw in hogere gebieden

Nederland moet nu al maatregelen nemen om een zeespiegelstijging van meer dan een meter eind deze eeuw het hoofd te bieden. Dat is de belangrijkste conclusie van een rapport van Deltares. Overheden moeten alle grote investeringen in woonwijken en industrie beoordelen…

Ampler Axel

Een geweldige fiets. Het is het vierde model van de nog altijd jonge fietsenfabrikant, geboren in 2014. Hij is er ook in een al even elegante uitvoering met lagere instap, de Juna, die behalve in het frame in niets verschilt van de Axel. >>>

Rokkenkapitalisme

Individuele boeren zagen de stikstofcrisis mogelijk niet aankomen. Maar de Rabobank is al meer dan dertig jaar op de hoogte van wat de bank traditiegetrouw het ‘mineralenoverschot’ noemt. De Tweede Kamer riep dan ook onlangs in een motie op om te onderzoeken hoe de…

Voetafdruk in smeltend ijs

Is dit wel een expeditie. Is dit niet gewoon een cruise met wat wetenschappelijke excursies? Poolveteraan Ko de Korte heeft wel een antwoord. Voor de passagiers die deze reis zelf moeten betalen is het een cruise. Voor de wetenschappers die op kosten van de…

De overheid faalt

De overheid probeert álles te redden. En daarmee trapt ze alleen maar op de rem. Net als tijdens de bankencrisis gebruiken we nu belastinggeld om systemen in de lucht te houden waarvan we eigenlijk al weten dat we ervanaf moeten. De sectoren waarvan de duurzaamheid in…

ASML

De ingewikkeldste machine ter wereld, de ‘Twinscans’ staat in Veldhoven. Kolossale witte gevaartes zijn het, waarin ultraviolet licht als een purperen bliksemschicht door de ingewanden van het apparaat flitst. >>> Oud-ASML-directeur Wim…

Gaia – Welkom in het Novaceen

De aarde en de atmosfeer en alle levende organismen die zich daar bevinden vormen samen een geheel dat zijn compositie reguleert zodat er leven op kan voortbestaan. Een superorganisme, noemt Lovelock dat. Door deze zelfregulering blijven onder meer de temperatuur van…

Het draait om voedsel

Ongeveer de helft van Nederland bestaat uit eentonig grasland en snijmais: eten voor koeien n.b. Wat is de waarde van de Nederlandse landbouw dat we er zo veel ruimte voor opgeven? Veebedrijven genereerden in 2021 nog geen half procent van het BBP recentste cijfers….

Ways of Being

Achter alles in Ways of Being zit toch vooral het idee dat de wereld veel en veel complexer is dan ons alledaagse begrip ervan, veel buitengewoner dan dat alledaagse denken kan accepteren. En voor iemand die gezegend is met de tijd en de energie is het geweldig om je…

Klimaatbeleid duur?

Wie moet de mondiale operatie ‘van-de-kolen-af’ gaan betalen? Lang leefde bij het IMF het geloof dat het geld vanzelf naar de juiste plek zou vloeien, als overheden CO2-uitstoot maar correct zouden beprijzen. Bedrijven en burgers zouden de maatschappelijke CO2-prijs…

Airco’s zijn een deel van het probleem

De snelle groei van het aantal airco’s wordt niet alleen aangewakkerd doordat het warmer wordt en het aantal hittegolven toeneemt. Ze worden ook populairder doordat meer mensen zich zo’n apparaat kunnen veroorloven. Van de drie miljard mensen op de heetste plekken van…

Boeren die zich lieten uitkopen

Een stoppers-, sanerings- of uitkoopregeling heeft als doel een agrarisch bedrijf op te heffen. De overheid betaalt een bedrag voor bijvoorbeeld de fosfaatrechten, de dieren en de stallen. De boer blijft met zijn huis en de grond achter. Die kan hij desgewenst…

Herenboerderijen bevrijden ons van de supermarkt

We hebben een systeem nodig dat goed is voor “planet, people and profit” … De bodem en de natuur worden nu vernietigd en burgers zijn het contact met hun voedsel kwijt. De boeren houden er niets aan over. Alleen de supermarkten, banken en de agro-industrie…

Een compleet andere planeet

Een kantelpunt betekent dat het systeem zodanig verstoord is dat het overgaat op een ander pad. Neem ons klimaat. Het klimaat laat een golfbeweging zien tussen een glaciale en een interglaciale toestand. De afgelopen elfduizend jaar, in het Holoceen, was het klimaat…

NASA’s Webb

First Images … The James Webb Space Telescope is the world’s premier space science observatory. Webb will solve mysteries in our solar system, look beyond to distant worlds around other stars, and probe the mysterious structures and origins of our universe…

We worden gewaarschuwd. Al minstens vijftig jaar

Te denken dat alleen het denken is wat een mens een mens maakt is een onvolwassenheid. Te denken dat de wereld bij de mensen stopt is een onvolwassenheid. Het is een goed begin misschien, om naar de mensenwereld te kijken. Maar wie daar ophoudt, wie een leven lang…

Denemarken al decennia koploper

Conversiechecks voor boeren, samenwerking met supermarkten, aanbestedingsprogramma’s voor openbare keukens, een breed politiek draagvlak. De totaalbenadering is de kern van het succesvolle biologische landbouw- en voedselbeleid, zegt Carsten Daugbjerg, hoogleraar…

De prijs van veevoer

Ook al zeggen veevoederbedrijven als ‘ForFarmers’ dat ze echt de ontbossing willen stoppen … het is duidelijk dat zij koste wat het kost hun ‘business as usual’ willen voortzetten. Hun brancheorganisaties lobbyen zich drie slagen in de…

‘De heilige natuur’

Zou u zeggen dat die Chinezen die zo geïnteresseerd waren in die westerse ideeën en die tegelijkertijd de notie van qi koesterden, mensen waren die logos en mythe wisten te combineren. „Jazeker!” En waren zij de enigen? „Nee, de Grieken konden dat ook. Het is in de…

Twee miljard sterren 

De eerste sterrenkaart van Gaia werd in 2016 gepubliceerd. Die was nog niet nauwkeurig en bevatte slechts zo’n twee miljoen sterren. In 2018 kreeg de database een update. Die bestond toen uit gegevens over de bewegingen van 1,3 miljard sterren. In 2020 deelde ESA al…

Fossiele bestuurders

Investico ontrafelde voor De Groene Amsterdammer, Trouw en Vers Beton het fossiele optimisme van de Nederlandse havens. We onderzochten de businesscases voor de Tweede Maasvlakte, Zeesluis IJmuiden en Zeesluis Terneuzen: de grootste rijksprojecten voor vaarwegen van…

Volledig elektrisch?

Afgelopen week zei de topman van de Amerikaanse elektrischeautostart-up Rivian dat 90 procent van de toekomstige batterijtoeleveringsketen in feite nog niet bestaat. Best eng voor een autoconcern dat een strategie moet uitstippelen voor de komende vijf tot tien jaar….

We are messy

People do sacrifice for our children, take the right steps. But the same people who will buy a solar panel and heat pump will buy an SUV People will stop eating meat, then fly for a vacation in Toscana. We are messy, hard-to-define individuals. We are subject to…

De ‘oplossing’ van David Attenborough

Het ‘voedselproduct’ wat ons kampioen export maakt, is niet lekker. Het zijn bloemen. We doen er vooral alles aan om een groeiende wereldbevolking van bloemen te voorzien! Dat kost bergen kunstmest en CO2. En dankzij de sierteelt gebruikt Nederland de meeste…

Renewable energy’s biggest problem

In the Swiss municipality of Arbedo-Castione, a 70-meter crane standstall. Six arms protrude from the top, hoisting giant blocks into the sky. But these aren’t building blocks, and the crane isn’t being used for construction. The steel tower is a giant…

De natuur in wanklanken

Het was geen verrassing en toch waren we verrast. In snelheid genomen. De Amerikaanse computerpionier Jay Forrester legde al in de herfst van 1971 op de Nederlandse televisie uit hoe dat kon. Mensen verwachten dat oorzaak en gevolg helder waarneembaar zijn. Je laat…

Plantaardig dieet geeft dubbele klimaatwinst

Wanneer de inwoners van de 54 rijkste landen overgaan op een voornamelijk plantaardig dieet, wordt voor hun voedselproductie jaarlijks ruim 60 procent minder CO2 uitgestoten dan nu het geval is. En het mes snijdt aan twee kanten: een dieetomslag biedt ook de potentie…

James Webb Space Telescope

Ruimtetelescoop klapt metersgrote spiegel uit. NASA, James Webb Space Telescope. Na jarenlange vertragingen is de James Webb Space Telescope 25.12 succesvol gelanceerd. De NASA, de European Space Agency en de Canadian Space Agency werkten samen aan de nieuwe…

Water is ouder dan de aarde

Het water op aarde komt van kleine stofdeeltjes. Als een interstellaire wolk ineenstort en er een nieuwe ster ontstaat, komen de stofdeeltjes in een schijf terecht die er omheen draait. Ze groeien door de zwaartekracht aaneen. Stofjes worden kiezels, groeien uit tot…

Uit het leven van een zomereik

Word ik straks nog serieus genomen? Ik ben bioloog, en wetenschapsredacteur. Antropoloog Anke Tonnaer lacht als ze over mijn zorg hoort. Ze is universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit. Alleen al dénken over bezielde natuur is in onze cultuur een taboe. Je…

Het idee voor de OV-fiets

In Nederland rijden meer dan twintigduizend geel-blauwe ov-fietsen rond. De bedenker van het idee, Ronald Haverman, blikt terug op het succes: bij de NS heb ik moeten praten als Brugman. >>>

Webb Space Telescope -JWST-

Met een vergulde spiegel van 6,5 meter, opgebouwd uit achttien hexagonale stukjes, lijkt de ruimtetelescoop net een gigantisch origamikunstwerk. Een kunstwerk dat zo’n dertig jaar duurde om te bouwen en dat een prijskaartje van bijna tien miljard euro heeft. JWST is…